Sihirlitur.com | Pulculuk (Filateli)

PULCULUK (FİLATELİ)

Hazırlayan: Haluk Özözlü

Pulun Tarihçesi
Pul’un anavatanı olan İngiltere 1840 yılından beri Dünya filatelisinde söz sahibi. Bugün milyonlarca insanı peşinden koşturan pulu İngiliz parlamentosunda kabul ettirebilmek için Sir Rowland Hill gayret göstermiş.
XVII. Yüzyılın başlarında Avrupa’da posta servislerinin hizmete başlaması ile gelişen posta düzeni mektuplardan alınacak ücretlerin ne şekilde olacağı gibi bazı sorunların oluşmasına sebep olmuş.
Zamanla aydın kişilerin elinde pul bilim ve sanat yararına bir yayın ve propaganda öğesi olarak ülke güzelliklerini, tarihsel anıtlarını, antik eserlerinin tanıtımında en önemli yeri almış.
Baskı ve gösterişindeki büyük titizlik pulu karşımıza bir sanat eseri olarak çıkarmış.
Bu gelişmeler ışığında pul dünyada tanınırken dernekler, kulüpler, borsalar oluşmuş. Kongre, sergi ve yarışmalarla pulun değeri artmış koleksiyoncular arasında yeni bir türün doğmasına neden olmuş.
Amatör zevkten uzak sadece kar amacı düşünen kişiler yatırımlarını karşılayacak ticari yeni bir alan bulmuşlar.
Pulculuğun şirketleştiği güçlü kuruluşların yönetiminde olan Amerikan filatelisi gerçek bir yatırım alanı ve örnek bir filatelik eğitim merkezi haline gelirken günlük haftalık ve aylık yayın organlarının sayısı artmış, Amerika’yı Avrupa Almanya takip etmiş Almanya Avrupa’nın pul merkezi haline gelmiş.
Pul Dünyası’nın gözdesi olarak bilinen İsviçre dünya ülkelerine pul basmakla üne kavuşmuş.
Pek çok Türk pullarında İsviçre’nin pul basımevi Courvoiser S.A matbaasının imzası görülmüş.

Filateli Dünyasında İngiltere her ne kadar pulun yaratıcısıysa da Dünya’ya tanıtan Fransızlar olmuş. 1850 yıllarında parklarda pul değiştirmekle işe başlayan Fransızlar, bugün her ay pul sergileri açarak erişilmesi güç rekorlar elde etmişler.
II. Dünya savaşı sonrası Dünya teknolojisinin can damarı olan Japonya filateli dünyasına ilginç sanat ve uygarlıklarını pullarda canlandırmışlar, çağdaş filatelik örneklerini sunmuşlar.
Dünyada bitişik pul sistemini en iyi uygulayan Japonya pul karneleri, küçük tabaka, her yıl çıkardıkları spor pulları ile filatelistlerin ilgisini çekiyorlar.

Türkiye’de pulculuğun başlaması
Türkiye’de filatelik dönem Sultan Abdülaziz ile başlamış. XIX. Yüzyılın ikinci yarısında Posta Nazırı Agâh Efendi 1840 yılında, İngiltere’de uygulanmaya başlanan posta pulu ile mektupların taşınması fikrini Sultan Abdülaziz’e sunmuş. Sultan Abdülaziz imparatorluk sınırları içinde bu sistemin uygulanmasını bir fermanla açıklamış.
Böylece posta hizmetleri için üç dirhemlik yani 9,63 gramlık bir mektup, 50 saatlik bir uzaklığa bir kuruş, 50 saatten 100 saate kadar üç kuruş, ondan sonra her 100 saat uygulamasına iki kuruş üzerinden ücret tarifesi çıkarılmış.
13. Ocak. 1863 tarihinde mektupların üzerine yapıştırılacak pulları Darphane-i Amir’de baş hakkâk Abdülfettah Efendi hazırlamışlar. Pullar beyaz kâğıt üzerine siyah taş baskısı usulü ile bastırılarak üzerine renkli süngerle boya sürülmüş.
Tuğralı adını verdiğimiz bu pulların üzerinde Sultan Abdülaziz’in tuğrası ve tuğranın altında bir hilal biçiminde Devleti Aliye-i Osmaniye yazısı bulunmaktadır.
144 adetlik tabakalar halinde basılan bu pullar dantelsiz olup altlarında bordür vardır.
Böylece ülkemizde başlayan filatelik yaşam çağdaş filatelik koşullara uyarak günümüze kadar gelmiş. Ülkemizde filatelik dernekler ve bağlı oldukları federasyon ile 1963 yılında ilk uluslar arası sergi düzenlenmiş ve bu sergiler günümüzde de artarak devam ediyor.

Erol Akkaya'nın "Pulculuk" hakkındaki görüşleri

PTT’den Beklenen Pullar
PTT hiç şüphe yok ki 1863 yılında basılan ilk tuğralı puldan bu yana birçok anma pulu çıkartmış, beğeni kazanmış. Ne var ki pul severler için daha birçok konu ve basılması gereken pullar, işlenmesi gereken temalar bulunuyor. Özellikle önemli eserler, başarılar ve başarılı, sevilen kişilerin pulları en çok arananların başında geliyor.

Keşke Olsaydı
Her yıl büyük ümitlerle katıldığımız Eurovision yarışmasında yıllar sonra 2003 de birinci olmuş 28 yıllık hasrete son vermiştik. Bu mutlu günün anısına gözler basılması gereken pulları aradı. Yine Dünya Kupasında 3. olan Milli Takımımız için basılan pullar olduğu gibi Türk Milli takımının Avrupa 3. sü olduğunda da bu sevinci sadece damga ile değil, PTT’nin çıkaracağı anı pulları da beklendi. Pekinde yapılan olimpiyatlarda Elvan ikinci olmuş, Galatasaray UEFA şampiyonluğunu kazanmış anma pulları yapılmamıştı. Kömürlü gemiler serisinde PTT, Türklerin Dünyada ilk araba vapurunu yaptığını anımsarsak yandan çarklı Sahilbent araba vapuru pulu çıkarmıştı. Aynı PTT bu defa yeni teknolojiyle yeniden yapılan başta Sahilbent olmak üzere, Sadabat, Sultanahmet, Suhulet için de dörtlü bir seri pul çıkarması beklenirdi. Türkiye ilk savaş gemisini denize indirdi, pulu basılmadı. Yıllardır çalışan, yüz binlerce insan taşıyan Bursa Uludağ’ın simgesi olmuş telefriki, Lonrada'dan sonra Dünyanın ikinci, Türkiye’nin ilk metrosu İstanbul Beyoğlu tüneli, İzmir asansörü pulu bugüne dek basılmayan değerlerden birkaçı. 100 yılı geride bırakmış ve emekliye ayrılmış tarihi Galata Köprüsü pulu olamayan bir başka boynu bükük, anılarıyla yaşayan yine başka bir konu. Deniz otobüsleri, Metrobüs, Hızlı Tramvay, Marmaray hoşa giden pul serileri olabilir konular arasında sırada bekliyorlar.

Ünlülere Vefa Borcu
Aramızdan ayrılan Koç, Sabancı gibi iş adamlarından sonra, edebiyatçılarımızdan Vedat Günyol, Muzaffer Buyrukçu, Hüsnü Dağlarca, Ağa Han ödüllü Nail Çakırhan ve daha nice yazarlar pullarda yaşatabileceği gibi, Necdet Kalay, Avni Arbaş gibi benzeri ressamlarımızdan da seriler yapılabilir. Müzeci ressam Osman Hamdi Bey'in Tam beş trilyona satılıp Pera Müzesinde sergilenen Türkiye'nin en pahalı tablosu Kaplumbağa Terbiyecisi, pulu yapılmamış önemli değerlerden bir başkası.

Ülkemizi başarılarıyla mükemmel temsil eden Suna Kan, İdil Biret, Gürel Aykal, Fazıl Say ve diğerleri.
Sadece bunlar değil tabii. Süper Star Ajda Pekkan, Dünya Starı Tarkan, Sanat Güneşi Zeki Müren, Türk Lokumu Nesrin Topkapı oryantali gibi çeşitli payeler verdiğimiz sanatçılarımızın da pulları basılsa, niye bastınız diyen olmaz herhalde.
Bir de yıllarca kullandığımız birçoğumuzun belleklerinde yer etmiş, şimdilerde ise unuttuklarımız var. Nostalji temalı. Gazocağı, sefertası, kömürlü ütü, kahve değirmeni, lambalı radyo gibi örnekler doyasıya çoğaltılabilir.
Son yıllarda Dünyaca tanınmış birçok rock grubu, yıldız turne programları içinde Türkiye'yi, özellikle de İstanbul’u da ziyaret ediyorlar. Metallice, Madonna, Dire Straits, Jeutro Tull, RAM. Pearly Jeam, The Cure, Judas Prıest ve yılların grubu Rolling Stones en son U2 bunlardan sadece bir kaçı. Yabancı olsun istenmiyorsa 7’den 77’ye herkesin sevgilisi Barış Manço, Cem Karaca ve Erkin Koray… İşte bir tema, işte bir seri olabileceği gibi, yeni kuşağın merakını, ilgisini fazlasıyla çekecektir. Hala Osmanlının zarif eserlerinden olan Antik Taş Köprüleri ki bunlar arasında Dünya'nın en uzun taş köprüsü ünvanına sahip olan Uzunköprü, camileri, kütüphanelerin cephelerini süsleyen Kuş Sarayları-Kuş Evleri, Saat Kuleleri, Çeşmeler, Milas’ın ve diğer yörelerin karakteristik bacaları, hepsi ayrı anlam taşıyan Kapı Tokmakları konulu tematik pullar, henüz basılmış görünmüyor.

Geç Kalmadan
2010 Kültür başkenti, İstanbul konusu ise bir başka fırsat.
İstanbul Çeşmeleri, mesela Alman Çeşmesi, Yerebatan Sarnıcı Meduza’sı, Tarihi Kapalıçarşı, Mısır Çarşısı pullarda yer almayı çoktan hak etmişler.
Engin kültür hazinelerine sahip yurdumuzda daha birçok eser pullarda görünmeyi beklerken, pulları gençlere sevdirmek üzere gerekirse telif ödemekten kaçınmadan sanatçıların, edebiyatçıların pullarda hatırlanması ve hatırlatılması kalıcı bir vefa örneği olacaktır.
Bir zamanlar evlenen çiftlere tebrik telgrafları gelirdi. Sevenler birbirlerine tafsilatlı mektuplar yazar, zarfın köşesine en güzelinden özenle bir de pul yapıştırıp atar, sonra da cevap beklerlerdi. Damgalı pullar zarflardan kesilir, pul defterlerinde saklanırdı, bu işin ayrı bir dünyası, ayrı bir zevki vardı. Şimdi mi? Maile veya mesaja “slm nbr tşk mucuk by” yazmak yeterli görülüyor, pullu mektup mu? Ne gönderen ne alan var...
Haluk Özözlü

KISA...KISA...KISA...KISA...KISA...KISA...

Arnavutluk’tan Abidin Dino Pulu
Arnavutluk’tan Abidin Dino Pulu Çağdaş Türk resminin öncülerinden Abidin Dino Arnavutluk’ta tedavüle çıkarılan pul serisi ile koleksiyonlarda ki yerini aldı. 8 li bloklar halinde sadece 5800 seri olarak Arnavutluk tarafından basılan ressamlar pul serisi 11 Kasım 2009 dan itibaren tedavüle çıktı. Çok yönlü bir kültür adamı ve çağdaş Türk resmine yön veren isimler arasında yer alan Abidin Dino, az sayıda bastırılan bu seride Lin Delija, Lika Janko, Artur Tashko gibi önemli ressamlarla birlikte yer alıyor. Arnavutluk ünlü Türk ressamı Abidin Dino’nun pulunu basarak, bu jestiyle PTT’nin yapmadığını yapmış oldu.

Longplay Kapakları Pullarda Yaşatılıyor
İngiltere Posta İdaresi, çok satan albümlerin kapaklarını pullara taşıyarak, müzik severlerin ilgisini çekiyor.

Konuyla ilgili linkler
Sihirli Gazete
Turgay Artam Pul Sergisi (Video)
Erol Akkaya web sitesi

© 2010, Sihirlitur'daki tüm yazılar ve fotoğraflar
Haluk Özözlü'ye aittir, alıntı yapılamaz, izinsiz kullanılamaz.
sorularınız için: hozozlu@sihirlitur.com

.:Sihirlitur Anasayfaya Dönüş İçin Tıklayınız:.