Kapı
tokmaklarının anlamları
Kapı kanadı üzerinde rastlanan çift tokmaklardan büyük olanını eve
gelen beyler, küçük olanını hanımlar kullanırmış. Bunun anlamı örneğin
evde, avluda, başı açık hanımlar topluca sohbet ediyorlarsa, çalınan
büyük tokmak sesi dışardan gelenin bir erkek olduğunu içerdekilere
belli edermiş. İçerde oturan beylere bir uyarı da küçük tokmak sesiyle
oluyor. Bir hanımın eve geldiğini
fısıldıyor. Kapı açılana dek beylerin toparlanmalarını sağlıyormuş.
Tokmaklar arası iki kanada bağlı ip veya bezler ev sahibinin dışarda
olduğunu belirtir, diğer bir değişle "evde yokum" mesajını iletirmiş.
Tek tokmakta bağlı aşağı sarkan ip, "kapıyı çalabilirsiniz evdeyim"
demek oluyormuş. Yörük köyünde hala kullanılan bu tür mesajların
yanısıra çocuklar için de boylarına uygun hizalarda kapı tokmaklarına
rastlanabiliyor.
Otantik kapı tokmakları yapımı Dünyada el yapımı kapı tokmağı
yapan yegâne ustalar Kemaliye'de, Mustafa Demirci, oğulları Tacettin
ve Ali Demirci ile faaliyetine devam ediyor. Dünyadaki tek el ustası
Kapı tokmağı yapımcısı Mustafa Demirci, Kapı tokmakları için 1.20
mm DKP saç kullanıyor.
Ereğli Demir Çelik saçlarını pütürsüz ve kaliteli olduğu için seçen
usta, bazı modelleri kendi tasarlıyor bazılarını ise eski Türk ve
Ermeni ustaların modellerinden örneklerle üretiyor.
 Şablon
şeklinde saç'ın üzerine keskilerle çizilen model, daha sonra kesilip
tesviyesi yapılıyor, hatalar düzeltiliyor, paklanıp, talaşlarından
temizleniyor, polisaj yapılıyor. Tokmaklarla ocaktan alınan demirler
dövülerek yapılırken tokmak dibindeki vuracak kısımları için elektrik
kaynağı yerine doğal olması istendiği için perçin kullanılıyor ve
satışa hazır hale getiriliyor.
Mustafa usta bizim çalışmamız marangozları da harekete geçirdi,
yeniden ilçede ahşap kapı pencere yapımı başladı, eskiyen kapılar
ahşapla yenilenmeye başladı. Yöresel kapı tokmakları turistlerin
de hayli ilgisini çektiğini belirten Mustafa Demirci kapı tokmaklarının
ABD'den müşterileri olduğunu vurguluyor.
Tokmak çeşitlerini isim yerine kod numarası  verdiklerini
belirten tokmak ustası modellerin "DK1" ( Dış Kapı 1) diye başladığını
35 değişik model olduğunu söylüyor. Oda kapıları için modeller olduğunu
da ekliyor.
Tokmaklar ve mesajlar
Kemaliye geleneklerine göre misafir, kapıyı çalanın kullandığı tokmağa
göre karşılanıyor. Evin hanımı direk olarak misafirin karşısına
çıkmıyor. Tokmak sesi gelenin kadın mı erkek mi olduğunu sese göre
önceden haber veriyor.
Motiflerin diline göre, üstte bulunan (aynanın) lamba şekli motif
evin ocağı sönmesin, hayat daim olsun anlamı taşıyor.
Kuş motifi kullanılmışsa gurbette yolcusu olduğu, haber beklediği
ifadesi taşıyor.
Sağa sola ayrılan motifler Osmanlı tipi olup kuş kafasını andırırsa
Evin Müslüman bir aileye ait olduğunu vurguluyor.
Alt bölümde bulunan dairesel çap içinde 8 bazılarında ise 16 tane
öküz kafası yer alıyor.
Öküzler normal hayatlarında yavruyu koruma amaçlı ortaya alıp çember
oluşturuyorlar. Bu motif kapı tokmağında ailenin birlik olduğunu
dağılmaya karşı elele tutuştuğunu gösteriyor.
Motiflerde Akrep, yılan gibi motiflere de rastlanıyor. Bu motifler
eski Şamanlara ait ifadeler taşıyor.
Yılan motifleri genellikle anahtar delikleri çevresinde bulunuyor.
Yılan motifli anahtar deliğine anahtar sokulunca şeytanın o eve
giremeyeceğine inanılırmış.
Akrep motifi olan evlerde cinin, şeytanın o evde barınamayacağına
inanılmış.
Mustafa usta aile mesleğine geleneklere bağlı olarak 6 kuşaktır
devam ediyor. Üç oğul'da baba mesleğinde kendisine yardımcı oluyor.
Bir tokmak için 3 ila beş gün çalışılıyor.
Keskilerle kesim sırasında saç çatlar bozulursa üzerinde ne kadar
iş, süs olursa olsun tokmak bir kenara atılıyor.
İşçiliğe göre değer biçilen kapı tokmakları 70 TL' den başlayıp
220 TL' ye kadar çeşitleniyor.
Son yıllarda İstanbul'da lazerle kesilip seri imalat kopyaların
da yapıldığını belirten ustalar, el işçiliğinin olmadığı parçaların
sanatsal değeri olmadığını, evlerin kapısıyla değerlendiğini geleceğe
bırakılan en iyi miras olduğunu hatırlatıyorlar. |
ClioTest
Symbol
Test Turu
Scenic
Test Turu
Fiat
Palio Test
Fiat Albea 1.4 
1.4
Fire Active
1.3 16V Multijet
Albea
Fiat
Linea Test
